Chuỗi bài về ABA: Phần 5 – Xử lý các hành vi bằng chức năng chú ý hoặc nhận được thứ gì đó

Ngăn ngừa/thay thế các hành vi tìm kiếm sự chú ý

Bây giờ bạn đã nhận thức được các hành vi không phù hợp của con mình (nhờ bảng danh sách ABC nói trên, Xem lại các bài viết Giới thiệu về hành vi; Học về ABC và Thu thập dữ liệu; Xác định (các) chức năng của hành vi; Phát triển một kế hoạch can thiệp hành vi dựa trên chức năng), bạn sẽ có thể bắt đầu ngăn ngừa các hành vi đó.

Ví dụ: Nếu con bạn thường thể hiện hành vi không phù hợp vì muốn một thứ gì đó như kẹo khi bạn đi cửa hàng tạp hóa, bạn nên cố gắng ngăn chặn hành vi không phù hợp này bằng cách đảm bảo rằng trẻ sẽ nhận được nhiều sự chú ý. Hoặc, nếu trẻ được phép ăn kẹo, bạn có thể mua cho trẻ một chiếc kẹo mút trên đường vào cửa hàng và để trẻ ăn trong khi bạn mua sắm.Với cách này, trẻ sẽ được ăn kẹo và rất là vui. Trong thời gian còn lại của buổi mua sắm, bạn sẽ có thể khen ngợi thêm con mình về hành vi tốt vừa rồi.

Dạy một hành vi thay thế cho hành vi không phù hợp bằng chức năng chú ý hoặc được nhận thứ gì đó cũng là một bước phòng ngừa quan trọng đấy.

Chiến lược tốt nhất trong việc này là dạy con cách bày tỏ yêu cầu của mình. Vì nói ra được yêu cầu của mình là trọng tâm của cách tiếp cận hành vi bằng lời nói, nó được thảo luận nhiều trong các chương tiếp theo.

Hiện tại, bạn có thể giúp con giao tiếp và yêu cầu mọi thứ bằng cách dùng tay chỉ trỏ hoặc sử dụng các cử chỉ biểu hiện đơn giản. Đảm bảo rằng không đưa cho trẻ thứ gì khi mà trẻ khóc lóc hoặc thể hiện các hành vi không phù hợp khác.

Làm gì khi trẻ thể hiện hành vi không phù hợp nhằm chức năng gây chú ý?

Đối với những trường hợp mà bạn không thể ngăn chặn hành vi và con bạn nổi cơn thịnh nộ ở khu vực bày bán kẹo, bạn đừng cho trẻ ăn kẹo khi trẻ đang nổi cơn thịnh nộ. Trẻ có thể có kẹo, nhưng với điều kiện là trẻ không nổi cơn thịnh nộ. Bạn cần dạy trẻ về khái niệm quan trọng này.

Thay vào đó, cho con bạn đứng trước mặt bạn và nói, “Susie, hãy yên lặng nào con” đồng thời ra hiệu “im lặng” cho trẻ bằng cách đặt ngón tay lên môi và nói “suỵt”. Sau đó bạn hãy đếm từ một đến năm (thành tiếng hoặc âm thầm). Sau đó nói hoặc ra hiệu cho trẻ thấy và đưa cho trẻ chiếc kẹo. Nếu con bạn yên lặng trong năm giây thì sẽ có thể có món đồ. Nhưng nếu trẻ không yên lặng hoặc bắt đầu thịnh nộ trở lại trong khi bạn đang đếm, bạn bắt đầu đếm lại lần nữa, rồi chuyển hướng sang yên lặng và sau đó đếm năm giây. Điều này dạy cho trẻ rằng nếu con cứ nổi cơn thịnh nộ, con sẽ không đạt được những gì con muốn, nhưng nếu con có thể kiềm chế bản thân và “đề nghị/bày tỏ” một cách khéo léo, con có thể có kẹo.

Đây được gọi là “quy trình đếm và đưa ra yêu cầu” do Tiến sĩ Vincent Carbone đặt ra và hoạt động rất hiệu quả ngay cả việc dạy những đứa trẻ bình thường cách bày tỏ yêu cầu những thứ mà chúng được phép có. Bạn có thể dạy kỹ thuật này ở nhà trước khi thử nó ở nơi công cộng để nếu con bạn tiếp tục la hét, bạn sẽ ít có khả năng/nguy cơ nhượng bộ hơn. Một khi bạn quyết định rằng con bạn sẽ không nhận được phần thưởng nữa khi trẻ hét lên và bắt đầu thực hiện quy trình đếm và đưa ra yêu cầu, bạn sẽ cần đảm bảo rằng mọi người đều nhất quán với phương pháp này.

Quy trình đếm và đưa ra yêu cầu thực sự là một khoảng time-out – “thời gian chờ” rất ngắn. Hầu hết các bậc cha mẹ và chuyên gia sử dụng kỹ thuật này thường không thực sự hiểu rằng một khoảng “thời gian chờ” nghĩa là chờ để được củng cố.

Time-out là gì? Cách sử dụng time-out hiệu quả

Đối với trẻ tự kỷ và những trẻ gặp khiếm khuyết phát triển, quy trình time-out thường phản tác dụng.

Trong một, năm hoặc mười phút time-out, trẻ không học được bài học về những gì chúng đã làm sai và những loại hành vi sẽ giúp chúng nhận được củng cố. Tôi yêu cầu khán giả giơ tay nếu họ cho rằng time-out là một hình phạt và cũng giơ tay nếu họ nghĩ rằng việc tặng một cái sticker là một sự củng cố (phần thưởng). Hầu hết khán giả đều nghĩ rằng time-out là hình phạt và sticker là vật củng cố. Tuy nhiên, đây là một câu hỏi mẹo. Chúng tôi chỉ biết một điều gì đó là yếu tố củng cố hay trừng phạt nếu tỷ lệ hành vi được xử lý trong tương lai tăng lên (củng cố) hoặc giảm xuống (trừng phạt).

Nếu bạn sử dụng time-out, hãy đảm bảo rằng nó chỉ được sử dụng cho chức năng gây chú ý của hành vi. Bởi vì nếu sử dụng để xử lý các hành vi liên quan đến sự tránh né thì nó sẽ thất bại. Ngoài ra, hãy đảm bảo rằng time-out là rất ngắn (đặc biệt đối với trẻ em nằm trong nhóm chậm phát triển) và thực sự hiệu quả. Ghi lại tần suất bạn sử dụng time-out để bạn có thể biết liệu nó có đang hiệu quả hay không. Nếu hành vi mục tiêu bạn đang nhắm tới không giảm đi với việc sử dụng time-out, chiến lược này có lẽ không nên sử dụng. Tôi thường đề xuất đếm và đưa ra yêu cầu thay vì sử dụng time-out cho trẻ tự kỷ. Lý do là bạn không chỉ dạy trẻ rằng khi thực hiện hành vi không phù hợp, trẻ không nhận được bất cứ thứ gì mà bạn còn phải dạy trẻ cách bày tỏ các yêu cầu phù hợp.

Những trường hợp không thể áp dụng “quy trình đếm và đưa ra yêu cầu”

Tôi không bao giờ sử dụng quy trình time-out cho Lucas và chỉ thực sự sử dụng nó ít hơn năm lần cho Spencer – đứa con tám tuổi đang phát triển bình thường của tôi.

Tuy nhiên, nếu con bạn đòi hỏi thứ gì đó mà chúng không thể có thì sẽ khó khăn hơn một chút. Nếu Ted muốn đi ra ngoài bằng chân trần và nhiệt độ đang là 0 độ thì bạn sẽ phải từ chối yêu cầu.

Ở đây, quy trình đếm và bày tỏ yêu cầu sẽ không hiệu quả bởi vì bạn sẽ không thể đưa ra lời đề nghị khi kết thúc quá trình đếm.

Phòng ngừa trong trường hợp này là điều quan trọng nhất. Nếu con bạn muốn sô cô la nhưng lại bị dị ứng với nó, hãy nói với con rằng con không thể ăn sô cô la được, nhưng con có thể ăn táo hoặc bánh quy hoặc thứ gì khác mà con thích nè.

Nếu điều đó không ngăn cản được hành vi của con và bé nổi cơn thịnh nộ, thì chiến lược tốt nhất cho việc này là bỏ đi và phớt lờ hành vi đó. Trẻ cũng không nên nhận được phần thưởng đã được thỏa thuận trước khi hành vi không phù hợp xảy ra.

Nếu hành vi của trẻ cứ leo thang, bạn nên cố gắng để trẻ ngồi một cách yên lặng trước khi đưa ra một hoạt động hoặc một thứ gì đó mà trẻ thực sự thích.

Những lưu ý khi thực hiện hoạt động củng cố

Tuy nhiên, một lần nữa, đừng thực hiện hoạt động củng cố cho đến khi con bạn yên lặng ít nhất năm giây. Nếu bạn bắt đầu hối lộ con bằng các vật củng cố khác nhau (những thứ mà con thích) trong một cơn giận dữ, bạn sẽ định hình hành vi không phù hợp. Đây là lý do tại sao điều quan trọng là phải tách hành vi xấu (nổi cơn thịnh nộ) với hành vi tốt (bày tỏ một cách dễ chịu) qua thời gian ít nhất là năm giây.

Nếu bạn đưa cho trẻ một món đồ hoặc sự chú ý của bạn (thậm chí là sự chú ý tiêu cực như la mắng) trong khi chúng đang thể hiện hành vi không phù hợp, bạn có nhiều nguy cơ là đang củng cố và định hình nhiều hành vi không phù hợp hơn. Nếu đột nhiên bạn thấy xuất hiện một hành vi mới với tỷ lệ cao, hãy tìm ra người hoặc những người đang củng cố nó.

Tôi nhận thấy các bậc cha mẹ la mắng con thường xuyên và biết sự chú ý tiêu cực này rất có thể đóng vai trò là một sự củng cố mạnh mẽ. Hãy nghĩ về ví dụ cái điện thoại: Nếu trẻ đánh bạn khi bạn đang nghe điện thoại bởi vì bé muốn thu hút sự chú ý của bạn, sau đó bạn lại nói với bạn là cứ giữ máy trong khi bạn khiển trách trẻ là trẻ đang có được thứ mình muốn – sự chý ý của bạn. Lần tới, hãy đảm bảo rằng trẻ có điều gì đó để làm trong khi bạn đang nghe điện thoại, và nếu có thể thì nói điện thoại ngắn gọn thôi. Nếu bạn phải dùng điện thoại trong thời gian dài, hãy tạm ngưng khi trẻ ngoan và vỗ nhẹ vào lưng trẻ, mỉm cười hoặc giơ ngón tay cái lên thể hiện sự hài lòng, khen ngợi.

Tài liệu tham khảo

Trích dẫn trên dựa trên sách “The Verbal Behavior Approach How to Teach Children with Autism and Related Disorders” của tác giả Mary Lynch Barbera và Tracy Rasmussen.

Để được hỗ trợ can thiệp cho trẻ có các rối loạn phát triển xin vui lòng liên hệ trước để đặt hẹn qua các phương thức sau:

📧 Email: info@demo8.thuythu.com
☎ Điện thoại: 0866.045.088
💻 Website: www.psychub.vn/dat-hen